DOK VLAST U RS TROŠI NOVAC NA LIMUZINE: Srpska od Srbije dobila 188 miliona KM, brojni projekti ostali nerealizovani

Iz Srbije je do sada, u okviru mehanizma specijalnih i paralelnih veza u Republiku Srpsku stiglo 188,3 miliona maraka za finansiranje brojnih projekata. Ipak, mnogi od njih još uvijek nisu ni izbliza okončani, sredstva za neke su preusmjeravana, a bilo je optužbi i za nenamjensko trošenje novca.

Donacijama iz Srbije, najviše je finansirana ili sufinansirana izgradnja i adaptacija škola, vrtića, zdravstvenih ustanova, sportskih dvorana, lokalnih puteva i vodovodne i kanalizacione infrastrukture.

„Donacije su namijenjene za podršku realizaciji kapitalnih projekata, podršku budžetima, saniranje posljedica izazvanih pandemijom virusa korona“, istakli su za Capital u Ministarstvu finansija Republike Srpske. Međutim, pored tih velikih projekata nabavka sanitetskih vozila za brojne lokalne zajednice finansirana je upravo iz donacija Srbije, dok za luksuzna vozila funkcionera novca u budžetu nije falilo. Takođe, Srbija je donirala sredstva i za budžete pojedinih lokalnih zajednica. U proteklih pet godina, Srbija je donirala čak 16 sanitetskih vozila za lokalne zajednice u Republici Srpskoj, a cijena jednog takvog vozila je oko 98.000 KM.

To ne bi bilo ništa čudno, da se vozila funkcionera ne nabavljaju direktno iz budžeta Republike Srpske i lokalnih zajednica, dok se za sanitetska, koja su prijeko potrebna za prevoz najugroženijih pacijenata, čekaju donacije. O kakvom paradoksu se radi najbolje vidimo iz primjera da je predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik za luksuzni mercedes prošle godine izdvojio 311.103 KM, za šta bi, prema ovoj računici, mogla da se kupe čak tri sanitetska vozila.

Samo prvih pet mjeseci 2023. godine zvaničnici u Republici Srpskoj i BiH za luksuzna vozila su potrošili čak deset miliona maraka, a za taj novac moglo je da se kupi više od 100 sanitetskih vozila.

Damjan Ožegović iz organizacije “Transparency international BiH” istakao je da je neodgovornost javnih funkcionera najvidljivija kada je u pitanju njihov lični luksuz o javnom trošku, dok za potrebe građana i to najugroženijih kategorija nemaju sluha.

“Najugroženiji su ostavljeni po strani, i tek od strane namjenskih donacija se ulaže u njihove potrebe, najčešće manipulišući čak i tim postupcima i ubirući političke zasluge“, izjavio je Ožegović.

Dok za budžet predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika novca ne fali, te mu je i ove godine obezbijeđeno 56 miliona maraka, budžeti pojedinih lokalnih zajednica su bili prinuđeni da kao ozebli sunce čekaju donacije iz Srbije. Najsvježiji takav primjer je svakako opština Bileća kojoj je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić, koji je tamo nedavno bio u posjeti, obećao pomoć od milion maraka. Naime, Bileća nije u stanju da redovno plaća milionski dug za obveznice, zbog čega je bila pokrenuta prinudna naplata. Opšte je poznato da ova opština godinama muči muku sa finansijama, a milion maraka koji će dobiti od Srbije iskoristiće da izmire poreski dug i zaostale plate. Kada su u pitanju donacije lokalnim budžetima Srbija je ranije donirala oko 3,7 miliona KM budžetu Kozarske Dubice, oko tri miliona Kostajnici, kao i  2,9 miliona KM Nevesinju. U Srbiji nisu javno dostupni podaci o donacijama Republici Srpskoj i lokalnim samoupravama u BiH.

Iz Ministarstva finansija, kao i iz Ministarstva saobraćaja, građevinarstva i infrastrukture, za Novu ekonomiju su rekli da projekti nisu realizovani preko njih. Iz generalnog sekretarijata Vlade Srbije do dana objavljivanja ovog teksta nisu odgovorili na zahtjev za pristup informacijama od javnog značaja.

Srbija je sufinansirala i izgradnju rusko-srpskog hrama u Banjaluci sa pet miliona maraka. Kada je položen kamen temeljac, dan uoči lokalnih izbora 2018. godine rečeno je da će ovaj hram biti završen za 18 mjeseci. Ipak, ni nakon šest godina radovi još nisu blizu kraja. Ovaj hram se nalazi na površini od 6.500 kvadratnih metara. Pored toga, planirana je i izgradnja rusko-srpskog kulturnog centra u kojem će se, kako je najavljeno, izučavati ruski jezik i drugi sadržaji.

Srbija je za studentsko-đački dom „Srbija“ u Vlasenici, čija je izgradnja započela 2018. godine iskeširala čak milion i po maraka u okviru projekta „Srbija Srpskoj“, ali za šest godina se nije odmaklo dalje od betonske konstrukcije. Ovo je samo jedan u nizu grandioznih projekata u Srpskoj, za koji je položen kamen temeljac i započeta gruba gradnja od koje se nije mnogo odmaklo i na koji se nakon par godina zaboravilo, kao i na to gdje je potrošen novac.

Kozarska Dubica dobila je, prema podacima Ministarstva finansija RS, u posljednjih pet godina oko četiri miliona maraka iz Srbije. Donacije ovoj opštini obilježile su optužbe za nenamjensko trošenje novca. Naime, Ministarstvo finansija RS optužilo je ranije ovu lokalnu zajednicu da od njih, kao krajnjeg korisnika, nisu dobili na uvid projektnu dokumentaciju, upozoravajući da svi projekti za koje su namijenjena sredstva donacije treba da budu dostavljeni Ministarstvu kako bi se pratila njihova realizacija.

Ministarstvo je tada tvrdilo da im nije dostavljen nijedan projekat, a da Kozarska Dubica troši sredstva, te su zatražili da im se novac vrati. Opština je nakon toga dostavila projektnu dokumentaciju Ministarstvu, a do dana današnjeg ostalo je nepoznato da li je ovo bio samo način političkog obračunavanja, s obzirom na to da su u tom periodu bila aktuelna politička previranja u SNSD-u u Kozarskoj Dubici.

Načelnik opštine Modriča Jovica Radulović obavijestio je početkom prošle godine predsjednika Srbije Aleksandra Vučića da je veći dio novca koji je Vlada Srbije donirala za obnovu Srpskog kulturnog centra u tom mjestu preusmjeren u druge svrhe. Radulović je tada rekao da je Vlada Srbije prije četiri godine odlučila da donacijom od 200.000 evra pomogne obnovu Srpskog kulturnog centra u Modriči, ali je opština Modriča od tog novca dobila samo 30.000 evra, dok je ostatak Vlada Republike Srpske preusmjerila za druge namjene. On je istakao i da je odbio da potpiše aneks ugovora kojim im se smanjuju donatorska sredstva, te se obratio donatoru, odnosno Srbiji. Radulović je u izjavi za CAPITAL rekao da je Modriča ostala jedina opština u kojoj nije realizovan projekat od donacija Srbije jer je Vlada Republike Srpske preusmjerila novac u druge svrhe, odnosno „Vodama Srpske“.

„Prvobitno nam nisu sredstva odobravali nikako, ali nakon mojih pritisaka riješeno je da se ide u dvije faze sa izgradnjom Srpskog kulturnog centra u Modriči. Bili smo prinuđeni da idemo u dvije faze jer nismo bili sigurni da li će nam prebaciti sredstva, jer ako izaberemo izvođača i potpišemo ugovor, a oni nam ne prebace sredstva onda smo u problemu“, pojasnio je Radulović.

Kako kaže, prva faza radova sastojala se od sitnih rekonstrukcija, elektroinstalacija koji su koštali oko 30.000 evra, a Ministarstvo finansija RS je novac uplatilo izvođaču direktno.

„Kada sam raspisao drugu fazu dobili smo obavijest da se sredstva preusmjeravaju jer kao, navodno nisu utrošena. Ja sam nakon toga pisao predsjedniku Vučiću, ali je to bilo neposredno prije tragedije u „Ribnikaru“ tako da je to sve ostalo neriješeno“, kazao je Radulović.

Srbija je za kanalizacionu mrežu u Vukosavlju donirala 820.000 maraka, a ukupno je u izgradnju kanalizacione mreže i vodovoda na području ove lokalne zajednice do sada utrošeno oko šest miliona KM. Ipak, nedavno je objavljeno da će im biti potrebno još 700.000 KM za šta se planiraju zadužiti kod Evropske investicione banke. Pored nabrojanih projekata, Srbija je dala i 1,9 miliona maraka za rekonstrukciju objekata u Studentskom centru „Nikola Tesla“ u Banjaluci, kao i 1,5 miliona KM za finansiranje izgradnje tronamjenskog objekta u MZ Petrićevac u Banjaluci. U Višegradu su sa milion maraka finansirali završetak radova na objektu „Vilina Vlas“, dok su za izgradnju vrtića u Gradišci izdvojili gotovo milion KM.

Pored brojnih donacija, Srbija sa Republikom Srpskom pokušava da realizuje i dva velika projekta – HE „Buk Bijela“ i aerodrom u Trebinju. Hidroelektrana „Buk Bijela“ je zajednički projekat „Elektroprivrede Republike Srpske“ i „Elektroprivrede Srbije“ vrijedan 250 miliona evra. Kamen temeljac za „Buk Bijelu“ položili u maju 2021. godine premijeri Srpske i Srbije Radovan Višković i Ana Brnabić.

“Suština je bila – da se slikamo. Dajte da što pre to uradimo i onda ćemo da radimo, iako su već tada postojale naznake da će biti problema sa izgradnjom Buk Bijela. I ništa se nije desilo nakon svega toga”, kaže za Novu ekonomiju Zorana Mihajlović, koja je u to vrijeme bila ministarka energetike u Vladi Srbije.

Ona smatra da cijeli projekat Gornja Drina ima potencijal, ali da je zaustavljen iz političkih razloga.

Odmah nakon polaganja kamena temeljca krenuli su sporovi koji i danas koče ovaj projekat. Naime, poslanici iz Federacije BiH podnijeli su apelaciju Ustavnom sudu BiH uz obrazloženje da je ovo međudržavni projekat i da je sporno što koncesiju dodjeljuje Republika Srpska, a ne institucije BiH. Nakon što je utvrdio da postoje pravne dileme, Ustavni sud je naložio Komisiji za koncesije BiH da u roku od tri mjeseca riješi spor, međutim, to pitanje ni danas nije riješeno. Pored toga problem je i spor koji se vodi pred UNESCO-om oko potencijalnog narušavanja zaštićenog područja Durmitora pokrenula Crna Gora. Ministar energetike i rudarstva Republike Srpske Petar Đokić kazao je za CAPITAL da RS sa Srbijom u svim oblastima ima izvanrednu saradnju i da se na projektu „Buk Bijela“ intenzivno radi.

„Nedavno je na sastanku sa zvaničnicima iz Srbije trajno potvrđena saradnja u oblasti energetike i mi ćemo i dalje nastaviti da investiramo u projekat „Buk Bijela“ u koji je do sada uloženo oko 40 miliona evra“, rekao je Đokić, te dodao da su kada je u pitanju taj projekat pri samom kraju pripremni radovi koji su koštali nešto više od 12 miliona evra.

Naveo je da je, kada je u pitanju „Buk Bijela“, da je u toku evaluacija ponuda koje su prikupljenje, te je neophodno odlučiti ko od ponuđača će biti izabran.

„Naravno da je potrebno obezbijediti finansijska sredstva i potrebno je da se Crna Gora konačno izjasni da li „Buk Bijela“ može da ugrozi Nacionalni park Durmitor“, pojasnio je Đokić.

U Ministarstvu energetike Srbije su govoreći o projektu „Buk Bijela“ kazali da je u toku tehnički pregled izvedenih radova u cilju utvrđivanja i otklanjanja eventualnih nedostataka.

„Naredni zadaci su sprovođenje procedure preliminarnog prijama izvedenih pripremnih radova, okončanje procedure za izbor najpovoljnije ponude i ugovaranje i izvođenje glavnih radova, inoviranje tehničke dokumentacije“, istakli su u Ministarstvu.

Naglašavaju da odustajanje od „Buk Bijele“ nije trenutna opcija, te da se zbog toga održavaju međusobni susreti političkih rukovodstava Republike Srbije, Republike Srpske, Federacije BiH i Crne Gore i vode pregovori sa relevantnim međunarodnim institucijama.

„Rade se dodatna ispitivanja, studije i mjerenja radi dobijanja potvrde poštovanja svih standarda koje je neophodno ispuniti kada se grade ovako složeni objekti.“, naglasili su u Ministarstvu.

Jedan od projekata koji se godinama najavljuje, a još nije ni počeo je i aerodrom u Trebinju. Iako je ovaj projekat najavljen, prije više od pet godina, na lokaciji u Zupcima se umjesto aerodromske piste i aviona i dalje nalazi samo beskrajna livada. Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić je 2021. godine najavljivao da će izgradnja samog aerodroma koštati 70 miliona evra, dok će u infrastrukturno opremanje biti uloženo još 35 miliona evra. Odgovornost za izgradnju i upravljanje ovim aerodromom ima preduzeće “Aerodrom Trebinje”, čiji je osnivač firma “Aerodromi Srbije”, sa sjedištem u Nišu. Iz “Aerodroma Srbije” nisu odgovorili na pitanja Nove ekonomije u vezi sa trebinjskim aerodromom, uključujući koliko je novca do sada uloženo u ovaj projekat.

Danijel Dašić, aktivista i bivši direktor Nacionalne koalicije za decentralizaciju iz Srbije, kaže da Aerodromi Srbije “nemaju nijedan ozbiljan strateški dokument o razvoju malih aerodroma”. Podsjeća da je otvaranje aerodorma u Trebinju prvi put najavljeno još 2020. godine i ocjenjuje da se radilo o predizbornim obećanjima.

“Mislim da je to možda još jedna ‘leteća mašina za pranje novca’ koja će uspešno da omogući transfer kapitala iz budžeta i Republike Srpske i Republike Srbije u neke druge, privatne budžete”, rekao je Dašić.